زمین‌ منابع طبیعی

زمین‌ منابع طبیعی یا زمین‌های ملی شده دو عنوانی هستند که احتمالا زیاد شنیده‌اید، اما شاید معنی اصلی آن را ندانید و یا از مفاد و قوانینی که در خصوص آن وضع شده بی اطلاع باشید. به طور کلی می‌توان گفت که زمین های منابع طبیعی، اراضی هستند که اموال دولت به شمار می‌روند و مالک حقیقی ندارند.

بسیاری افراد به واسطه مشکلات مختلف حقوقی و ملکی با این موضوعات درگیر هستند. با توجه به قوانین متعدد و پیچیدگی‌های موجود، پیشنهاد می‌شود تا از بهترین وکیل ملکی برای پیگیری و حل مشکلات مربوط به زمین های منابع طبیعی کمک بگیرید. ما در این مطلب می‌خواهیم به زمین‌های منابع طبیعی، قوانین و موارد مربوط به آن را مورد بررسی قرار دهیم.

موسسه حقوقی عدل مبین با بیش از ۲۰ سال سابقه موفق در حل انواع پرونده‌های ملکی، به صورت تخصصی در زمینه مشاوره و حل مشکلات مربوط به زمین‌های منابع طبیعی فعالیت می‌کند. برای دریافت مشاوره رایگان و همکاری با بهترین تیم وکلای دادگستری ملکی در تهران با همین حالا تماس بگیرید.

زمین منابع طبیعی چیست؟

برای پرداختن به زمین‌های ملی یا اراضی ملی شده ابتدا باید این سوال مطرح شود که اصلا زمین منابع طبیعی چیست؟ و چرا این اسم را برای آن انتخاب کرده‌اند. زمین‌هایی که در حال حاضر انسان‌ها هیچ‌گونه دخل و تصرفی در آن‌ها نداشته و ندارند و همچنان به شکل اولیه‌ و طبیعی خود باقی ماندند مانند جنگل‌ها از تاریخ ۲۷/۱۰/۱۳۴۱ در اختیار دولت و اداره منابع طبیعی در آمدند.

و هر گونه سند مالکیتی پس از این تاریخ مذکور هیچگونه ارزش قانونی نخواهد داشت. اما باید توجه نمود که‌ اگر شخصی سندی را ارائه نماید که تاریخ آن قبل از تاریخ ذکر شده باشد به آن رسیدگی می‌شود. زمین‌های منابع طبیعی که در داخل شهرها واقع شده باشند، آنگاه تحت نظر سازمان مسکن و شهرسازی می‌باشند.

بیشتر بخوانید : چند نوع سند ملکی داریم؟

اما نکته‌ای که در این مورد باید به آن توجه نمود این است که بر اساس مصوبه‌ سال ۱۳۴۱ که بر اساس قانون ملی شدن جنگل های کشور بود، سابقه‌ احیا زمین ملاک تشخیص می‌باشد و سند مالکیت بدون احیا اعتباری ندارد. و یا حتی اگر قبل از تاریخ تصویب قانون ملی شدن جنگل‌ها، زمین مورد نظر احیا شده باشد، آنگاه جز دسته‌ اراضی منابع طبیعی قرار نخواهد گرفت.

تشخیص زمین منابع طبیعی با زمین عادی

بعد از مطالعه‌ مطالب بالا ممکن است این سوال برایتان مطرح شود که چگونه متوجه آن شویم که یک زمین ملی شده است یا خیر؟ این امر به واسطه‌ کمیسیون ماده ۵۶ منابع طبیعی، ملی بودن یا نبودن زمین مشخص می‌شود، و اگر زمین مورد نظر جز اراضی ملی شناخته شود حق مالکیت از فرد گرفته خواهد شد. اما نکته‌ لازم به توجه این است که فرد می‌تواند جهت اعلام اعتراض به رای اعلام شده، به کمیسیون ماده واحده در اداره منابع طبیعی منطقه‌ مراجعه نماید و در صورتی که اختلافات حل نشود، محل صالح برای رسیدگی و حل اختلافات دادگستری می‌باشد. در این مرحله کارشناسان با معیار‌هایی زمین احیا شده و زمین ملی شده را مشخص می‌نمایند. این معیارها که زمین‌های ملی احیا شده را مشخص می‌نمایند شامل موارد زیر می‌باشند :

1. زمینی که در مسیر جریان آب قرار دارد
2. زمین دارای شیب زیادی نباشد، زیرا زمین‌های دارای شیب تند برای کشاورزی مناسب نیستند
3. زمین در محدوده‌ روستا یا در مجاورت چاه آب، قنات و یا رودخانه قرار داشته باشد
4. هرگونه دستکاری و دخالت دست انسان و انجام فعالیت‌های ساخت و ساز در زمین، وجود طویله، خرمنگاه و خانه باغ
5. به اثبات برسد که زمین قابل کشت و آبیاری است
6. زمین دارای پوشش گیاهی مربوط به فعالیت‌های کشاورزی در سال‌های گذشته باشد
7. زمین مورد نظر وضعیت خاکش به گونه‌ای باشد که نشان دهد در گذشته بر روی آن کشت صورت گرفته است
8. زمین تقسیم‌بندی و مرز‌بندی شده باشد
9. زمین دارای مسیرهای قدیمی باشد که نشان دهنده‌ آن است که این مسیرها برای رفت و آمدهای زراعی به کار می‌رفته است.
10. زمین دارای بند سار باشد و دارای سیستم آبیاری از آب‌های جاری بهاره باشد.
11. زمین مورد نظر فاقد پوشش گیاهی مرتعی باشد.
12. زمین مورد نظر در نقشه‌ی هوایی در محدوده زرد واقع شده باشد (محدوده زرد نشان دهنده‌ی اراضی کشاورزی و زراعی می‌باشد).

بیشتر بخوانید : سند عادی چیست؟

نحوه‌ پس گرفتن زمین‌های منابع طبیعی

با توجه به توضیحات داده شده برای برخی از افراد ممکن است این سوال مطرح شود که چگونه می‌توان زمین‌ها را از منابع طبیعی بازپس گرفت.

ادعای پس‌رفتن زمین از منابع طبیعی زمانی مطرح می‌شود که زمینی به اشتباه جز اراضی منابع طبیعی شناخته شود. در چنین حالتی فرد اقدام به پس گرفتن زمین خود از طریق طرح دعوای حقوقی می‌نماید.

در این طرح دعوا خواهان باید بعد از طرح دادخواست اثبات کند که زمین او جزو اراضی ملی نمی‌باشد و همچنین باید برای مالکیت خود نسبت به زمین دلیل‌های مناسب بی‌آورد. به زبان ساده‌تر باید ثابت نماید که در زمان تصویب یا قبل از تصویب قانون ملی شدن جنگل‌ها و مراتع بر ملک تصرف داشته است. اما نکته‌ حائز اهمیت این است که در صورت واگذاری زمین به ارگان یا نهاد دیگر بهتر است قبل از آنکه قرار عدم استماع صادر شود، آن ارگان مورد نظر را نیز در ردیف خوانده قرار داد.

مدارک لازم برای اعتراض به اثبات مالکیت

اینکه خواهان یا فرد مورد نظر برای اثبات مالکیت خود بر زمین چه مدارکی را ارائه می‌دهد ممکن است متفاوت باشد. اما به طور کلی موارد زیر برای پس گرفتن زمین از منابع طبیعی مورد نیاز می‌باشد:

1. ارائه‌ی نقشه‌ی UTM از محل زمین
2. ارائه‌ی مدارک مالکیت مانند سند قباله قدیمی، استشهادیه محلی، گرفتن تاییدیه از شورا
3. ارائه‌ی مدارک احراز هویت و احراز سمت
4. تکمیل فرم مربوط به اعتراض
5. ارائه ی گواهی انحصار وراثت در صورت ورثه‌ای بودن زمین
6. پاسخ استعلامات و دیگر مدارک مورد نیاز۲۰

شرایط گرفتن سند برای زمین‌های منابع طبیعی

شرایط گرفتن سند برای زمین‌های منابع طبیعی نیاز به تشریفاتی که مهم‌ترین آن‌ها داشتن قطعیت برگ تشخیص است که به طور معمول دو حالت برای آن در نظر گرفته خواهد شد.

در حالت اول در روزنامه‌های کثیر الانتشار آگهی با موضوع قانون حفظ حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی درج گردد و بعد از مدت ۶ ماه، هیچ شخص حقیقی یا حقوقی با آگهی اعتراضی نکند.

در حالت دوم اگر در کمیسیون ماده واحده یا کمیسیون ماده ۵۶ هیچ اعتراضی به ثبت نرسیده باشد، در صورت وقوع هر یک از حالات گفته شده با رای قطعی برای گرفتن سند برای زمین‌های منابع طبیعی می‌توان اقدام کرده و سند مالکیت را دریافت نمود.

اما نکته‌ی مهم این است که در صورت داشتن قطعیت برگ تشخیص، سازمان منابع طبیعی باید اقدام به تهیه عکس هوایی بر اساس سیستم تصویر   UTM از اراضی ملی و مستثنیات بر اساس دستورالعمل سامانه کاداستری سازمان ثبت اسناد نمایید. بعد از تهیه مدارک مورد نیاز و انجام مراحل قانونی و اداری، روند صدور سند انجام خواهد شد.

تصرف عدوانی زمین‌های منابع طبیعی

در برخی موارد موضوع زمین‌های منابع طبیعی کمی پیچیده‌تر می شود و ممکن است فردی اقدام به تصرف زمین‌ منابع طبیعی نماید. با توجه به اینکه برخی از اراضی، اراضی ملی شناخته می‌شوند، چنانچه تصرف عدوانی نسبت به این اراضی صورت گیرد، منابع طبیعی یا مسکن و شهر سازی ( با توجه به موقعیت قرار داشتن زمین ) و یا حتی مردم، می‌توانند نسبت به پیگیری این امر اقدام نمایند. البته با توجه به اینکه تصرف عدوانی اراضی ملی یا منابع طبیعی صرفا در شرایط خاصی محقق می‌شود، تنها با وجود اثبات ارکان این جرم، دادگاه به مجازات تصرف عدوانی اراضی ملی رای خواهد داد.

حال با توجه به اینکه تصرف عدوانی زمین‌های منابع طبیعی رخ دهد، در تعریف جرم تصرف عدوانی اراضی ملی باید خاطر نشان کرد، در صورتی که شخصی بعد از تاریخ ۲۷/۱۰/۱۳۴۱، بدون داشتن سابقه‌ تصرف و مجوز از نهاد‌‌های مربوطه، نسبت به تصرف عدوانی اراضی ملی اقدام نماید، جرم تصرف عدوانی محقق شده و مرتکب مجازات خواهد شد.

مجازات و حکم تصرف عدوانی زمین منابع طبیعی

با توجه به اینکه به جرم تصرف عدوانی اراضی ملی چیست و چگونه محقق می‌شود اشاره نمودیم حال می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که حکم تصرف عدوانی و مجازات چگونه انجام می‌شود. برای پرداختن به این امر باید به ماده‌ ۶۹۰  قانون مجازات اسلامی مراجعه نماییم که در بخش انتهایی ماده ۶۹۰ در مورد این موضوع مقرر می‌دارد:

“هر کس در اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت‌های وابسته به دولت یا شهرداری‌ها و یا سازمان اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام المنفعه اختصاص یافته به منظور تصرف مبادرت نماید، یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی نماید، به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید”

اما نکته‌ لازم به توجه این است که در صورتی که شخص برای این تصرف اقدام به جعل سند و یا کلاهبرداری نیز کرده باشد، علاوه بر مجازات فوق به مجازات جرم دیگر نیز محکوم خواهد شد.

فروش زمین‌های منابع طبیعی

حال در برخی موارد ممکن است فردی با نیت‌های مختلف اقدام به فروش اراضی ملی نماید. در صورت انجام این کار و شکایت از فروشنده‌ زمین‌ منابع طبیعی، با توجه اینکه افراد حق فروش زمین و اراضی طبیعی و ملی را ندارند، فرد متخلف به مجازات ۱ تا ۷ سال حبس محکوم خواهد شد. و موضوع دیگری که باید به آن توجه نمود این است که جرم تغییر کاربری این اراضی نیز شامل مجازات خواهد بود.

واگذاری زمین منابع طبیعی

بر طبق دستور العمل اصلاحی ضوابط واگذاری اراضی ملی و دولتی برای طرح های کشاورزی و غیر کشاورزی یا همان اصلاحیه جدید دستورالعمل ضوابط واگذاری اراضی منابع ملی و دولتی، همه‌ی اراضی ملی قابلیت واگذاری جهت طرح‌های کشاورزی و غیر کشاورزی را دارند، مگر آنکه با حکم قانون واگذاری زمینی ممنوع شده باشد. قانون‌گذار در جهت حمایت از کار و همکاری مردم در زمینه‌ی فعالیت‌های کشاورزی و جلوگیری از معطل ماندن منابع زمین‌های منابع طبیعی را در دو راستا قابل واگذاری به‌ شمار می‌آورد. در راستای طرح‌های کشاورزی و اجرای طرح‌های غیر کشاورزی.

شرایط و ضوابط درخواست افراد جهت واگذاری شامل موارد زیر می‌شود:

1. درخواست کتبی
2. جواز تاسیس یا موافقت از سوی مراجع مربوطه
3. طرح مصوب یا مدون دارای برنامه‌ی زمانبندی‌ جهت اجرای طرح
4. اساسنامه‌ی شرکت و مسئولیت‌ها
5. تعهدنامه محضری مبنی بر عدم اشتغال در کارهای دولتی
6. گواهی امکان تامین آب کافی از واحد‌های مربوطه

شرایط واگذاری زمین منابع طبیعی به افراد به طور کلی به ۳ حالت انجام می‌گیرد که این حالت‌ها شامل نوارد زیر می‌باشند

1. واگذاری در قالب عقد بیع
2. واگذاری در قالب اجاره
3. واگذاری به صورت رایگان